OM NATTEN ER ALLE ALENE – UTSTILLINGSOPNING MARIE SJØVOLD, 19/8-2017
"Jeg er fremdeles våken. Natt etter natt har jeg vært våken. Ventet på at søvnen skal komme til de rundt meg. Lyttet til den ujevne pusten som flyter over i en rytme. I et ubemerkelig sekund er det som om noe forlater kroppene deres. Noe tungt, men på samme tid lett. Det glir over i kroppen min og sprer seg i hele rommet. Opp i taket og inn i alle de mørke krokene. Bedøvende. Jeg kjenner jeg blir tung og varm. Kjemper for å holde meg våken. De forsvinner inn i en verden jeg aldri kan ta del av. De er alene nå. Søvnen er som en liten død. Fysikken og tiden opphører. En natt kan føles som en evighet eller være over på et sekund. Søvnen er et daglig vendepunkt, en slutt og en ny start. En ventetid mellom to hendelser som er et helt liv i seg selv."
Dette er Marie sine ord. Dei heng i ramme inne i rommet her, og eg er så stolt over å få lov til å opna denne vakre utstillinga i dag. Eigentleg var det Tomas Espedal som skulle stått her no, og eg lurte på om eg skulle ta med meg lyden av pusten hans mens han søv. For nokon år sidan skulle eg laga eit lite radioportrett av han, og ofte likar eg å forrykka intervjusituasjonen litt, så eg intervjua han om natta – folk snakkar med andre stemmer om natta. På morgonkvisten fall han i søvn på sofaen sin, mens eg sat og leste den siste boka hans, og tok opp pusten hans mens han sov. Så på den måten får han vera med oss her i dag.
Eg kjenner ein gammal mann som overlevde krigen på det mest mirakuløse vis. Når han er vaken har han funne metodar for å avverga tankar han ikkje tåler. Når natta kjem, drøymer han at han slåss med ein SS-soldat. Han sparkar i søvne, og landar på golvet framfor senga si. No har han passert 90 år, og den skjøre kroppen hans tåler ikkje lenger møtet med golvet, så han har montert eit sikkerheitsnett som tar imot han, slik barnesengene har for at barnet ikkje skal falla på golvet.
Søvnen kan ta tak i det djupaste i oss, det mørkaste og det lysaste. Søvnen er dødens bror, sa Homer, men utan denne nattlege døden kan me ikkje leva. Lys og mørke – det eine fins ikkje utan det andre.
Vitskapen har slått fast at søvnen vaskar hjernen vår, tar bort flekkane frå dagen. Er me heldige får me av og til ein 90 graders kokevask og kan stå opp som kvite laken ein plukkar ned frå klessnora ein sommardag. Ofte blir det berre ein kort 30-graders vask, der flekkane frå gårsdagens fest ikkje går heilt bort. Den nyfødde søv i inntil 18 timar. Heilt til ho blir eit barn som ikkje vil sova, som strekkjer seg mot lyset som potteplantene mot sola og søvnen føles naturstridig. Mens foreldra lengtar etter å få sova; etter å sleppa seg inn i det bevisstlause rommet utan krav, der tida er oppheva.
I det blåsvarte utstillingsrommet heng eit bilete av Karsten.
Tenk deg at det er natt i Oslo. Marie sit på ein trebenk i ein tom korridor på seniorsenteret der Karsten bur. Rundt søv menneske i det som er deira siste heim, siste seng. Marie sit på benken og ventar på at Karsten skal sovna. I den høggravide magen hennar vaknar son hennar opp og startar sin dag. Marie har høyrt hjarta til det vesle barnet dunka som ei fiskeskøyte, ho har lagt handa rundt magen han ligg i - det er alt. Ho veit ingenting om han, mens han der inne i mørket, alt er sin eigen vesle person. Snart vil han strekkja seg mot lyset: livets lengsel etter livet.
Inne på rommet sitt har Karsten sovna. Han har fortalt Marie om familien sin, kor stolt han er av ungane. Karsten har berre nokre få månadar att å leva. Huda er mjuk over panna, og eg lurar på kva film han spelar på sin indre skjerm, i dette øyeblikket der ingenting anna fins. Kanskje frå reisa til Bali, den gongen han blei fotografert med ein ape på armen? Eller frå ein tur på skøyter når isen hadde satt seg og kroppen enno var frisk og sterk?
Biletet av Karsten heng saman med to landskapsbilete tatt på natta, så mørke at dei nesten går i oppløysing. Alt som lever søv. Jord og himmel søv, blomar lukkar seg, fuglar stilnar på ein streng. Slik blør den eine dagen inn i den andre. Natta smeltar bort og sola skal stå opp.
Gratulerer med ei fantastisk utstilling Marie. Takk for at du tar oss varsomt inn i dei romma som vanlegvis tilhøyrer natta, og deler det med oss.
